อำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศรีสะเกษ  

 อําเภอกันทรลักษ์ เดิมชื่อ “เมืองอุทุมพรพิไสย” ขึ้นอยู่กับเมืองขุขันธ์ตั้งอยู่ที่บ้านกันตวด ตําบลห้วยอุทุมพรริมเชิงเขาตก (ปัจจุบันอยู่ในท้องที่ตําบลกระสานต์ อําเภอจอมกระสานต์ จังหวัด พระวิหารประเทศสาธารณรัฐกัมพูชาประชาธิปไตย) ซึ่งต่อมาได้มีการย้ายสถานที่ตั้งและเปลี่ยนชื่อเมือง และอําเภอตามลําดับ ดังนี้ พ.ศ. ๒๔๓๑ สมัยรัชกาลที่ ๕ (พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) เมื่อพระยาขุขันธ์ (วัง) ได้ขอตั้งบ้านห้วยลําแสนไพรอาบาลกับบ้านกันตวดขึ้นเป็นเมืองกันทรลักษ์และแต่งตั้งพระแก้วมนตรี (พิมพ์) ซึ่งเป็นยกกระบัตรเมืองขุขันธ์ เป็นพระกันทรลักษณ์บาล และให้เป็นเจ้าเมืองกันทรลักษณ์แล้ว ต่อมาทรงโปรดเกล้าฯ ให้ยกบ้านกันตวดห้วยอุทุมพรริมเชิงเขาตก ขึ้นเป็นเมืองอุทุมพรพิไสย ตรงกับปี พ.ศ. ๒๔๓๓ พอดีและในปีเดียวกันนั่นเอง ผู้สําเร็จราชการอินโดจีน ฝรั่งเศส ที่เมืองไซ่ง่อน แห่งเวียดนาม ได้มีหนังสือทักท้วงต่อรัฐบาลสยามว่า เจ้าหน้าที่ของกรุงสยามได้ไปตั้งเมืองใหม่ รุกล้ําเข้าไปในเขตแดน ของฝรั่งเศส ฉะนั้น จึงทรงแต่งตั้งนายร้อยเอกหลวงอัศดร นายร้อยเอกขุนอินทร์อนันต์และพระยาทรงพล เป็นข้าหลวงฝ่ายไทยไปตรวจสอบข้อเท็จจริงผลปรากฏว่า เป็นจริงตามข้อกล่าวหา จึงให้ย้ายเมืองกันทรลักษณ์ มาตั้งที่บ้านลาวเดิม (ปัจจุบัน คือ บ้านหลักหิน ตําบลบักดอง อําเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ และเป็น ที่ตั้งวัดกันทราวาสในโอกาสต่อมา) ส่วนเมืองอุทุมพรพิไสย ก็ได้ย้ายจากบ้านกันตวดมาตั้งอยู่ที่บ้านผือเก่า (ปัจจุบัน ตั้งอยู่ในพื้นที่บ้านผือใหม่ ตําบลเมือง อําเภอกันทรลักษ์) พ.ศ. ๒๔๔๓ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จสวรรคต ในวันพฤหัสบดี ที่ ๓ ตุลาคม ๒๔๔๓ ตรงกับวันขึ้น ๑๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ปีมะโรง จุลศักราช ๑๒๖๒ หลังที่ได้กลับจากตําบลหว้ากอ เมืองประจวบคีรีขันธ์เมื่อคราวเสด็จทอดพระเนตรสุริยุปราคา ในครั้งนั้น ในขณะเดียวกันพระกันทรลักษณ์ บาล ก็เกิดการล้มป่วยด้วยพิษของไข้ป่า และได้ถึงแก่กรรมในโอกาสต่อมา บรรดาข้าราชการและประชาชน คนเมืองกันทรลักษ์ต่างก็ตื่นกลัวการเป็นโรคไข้ป่า ไม่อยากพักพาอาศัยอยู่ในเมืองกันทรลักษ์อีกต่อไป จึงเป็นเหตุให้พระยาขุขันธ์ (วัง) ทําเรื่องราวขอย้ายเมืองนี้ไปตั้งอยู่ ณ ที่แห่งใหม่ ที่สุดก็ได้รับคําสั่งให้ยุบ เมืองกันทรลักษ์ที่ตั้งอยู่ที่บ้านบักดองลาวเดิม ยุบมารวมกับเมืองอุทุมพรพิไสย ที่ตั้งอยู่ บ้านผือ ตําบลเมือง ตั้งแต่เดือน ๑๒ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๔๓ ต่อมา พ.ศ. ๒๔๔๘ เมื่อยุบมารวมเป็นอําเภอ เดียวกันแล้ว นายร้อยตรีหรุ่น ศุภประเสริฐ (ขุนอนันตภักดี) เจ้าเมืองอุทุมพรพิไสย ได้เล็งเห็นว่า บริเวณป่าจัมบกใกล้ น้ําม อ้อม มีทําเลดีและมีความอุดมสมบูรณ์กว่าเมืองอุทุมพรพิไสย (บ้านผือ) จึงขอย้ายที่ทําการอําเภอเมืองอุทุมพรพิไสยมาตั้งอยู่ ที่บ้านโนนบก ซึ่งอยู่ใกล้น้ํามอ้อม และได้พาราษฎรสร้าง ถนนจากเมืองอุทุมพรพิไสย (บ้านผือ) ตรงไปยังบ้านน้ํามอ้อม ผ่านหน้าโรงพยาบาลกันทรลักษ์ โรงเรียนอนุบาล ดํารงราชานุสรณ์ที่ว่าการอําเภอ ปศุสัตว์อําเภอวัดศิริวราวาส และศูนย์การค้ากันทรลักษ์ (สถานีตำรวจภูธรเก่า) ไปยังบ้านน้ำอ้อม และเพื่อเป็นอนุสรณ์แก่ขุนอนันตภักดี จึงตั้งชื่อถนนสายนี้ว่า “ถนนอนันตภักดี” ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๖๐ เป็นต้นมา หลังจากนั้น พ.ศ. ๒๔๕๒ ย้ายที่ตั้งอำเภอไปอยู่บ้านขนาเก่า ตำบลน้ำอ้อม เปลี่ยนชื่ออำเภออุทุมพรพิไสยมาเป็นอำเภอกันทรลักษณ์

  พ.ศ. ๒๔๕๕ ย้ายที่ตั้งอำเภอกันทรลักษณ์จากบ้านขนาเก่าไปตั้งที่บ้านผืออีกครั้ง

 พ.ศ. ๒๔๕๙ กระทรวงมหาดไทยได้จัดระเบียบบริหารราชการส่วนกลางและส่วนภูมิภาคขึ้นใหม่ ให้เปลี่ยนคำว่า “เมือง” เป็น “จังหวัด” และเมืองบางแห่งก็มีการยุบและลดฐานะ เรียกว่า “อำเภอ” เมืองอุทุมพรพิไสยจึงต้องลดฐานะเป็นอำเภออุทุมพรพิไสย

 พ.ศ. ๒๔๖๐ นายอำเภอขุนอนันตภักดี ได้ขนานนามอำเภอใหม่ จากอำเภอ “กันทรลักษณ์” เป็นอำเภอ “น้ำอ้อม”

 พ.ศ. ๒๔๘๐ เปลี่ยนชื่อจากอำเภอน้ำอ้อมมาเป็นอำเภอกันทรลักษณ์จนถึงปัจจุบัน

 พ.ศ. ๒๕๑๕ ในสมัยนายอำเภอสุวรรณ สุภาผล ได้มีการเปลี่ยนชื่อให้ถูกต้องตามอักขระดั้งเดิม โดยได้เสนอไปยังกระทรวงมหาดไทย ให้เปลี่ยนจากที่เขียนว่า อำเภอ “กันทรลักษณ์” เป็นอำเภอ “กันทรลักษ์” มาจนถึงปัจจุบัน (โดยตัด ณ ออกเหลือไว้แค่ ษ แล้วใส่การันต์ที่ ษ แทน)

กันทร (กัน-ทอน) แปลว่า ถ้ำ หรือ ซอกเขา
ลักษณ์ (ลัก-สะ-หนะ) แปลว่า เครื่องหมาย หรือ เป้า
แปลตามความหมายว่า เมืองที่มีถ้ำหรือซอกเขาเป็นเครื่องหมาย
(พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕)

.

.